Selahaddin Eyyubi Musul Atabegi İmâdüddin Zengî ile dostluk kuran Eyyûb, Selâhaddin’in doğduğu yıl kabilesiyle birlikte Tikrît’ten ayrılarak Musul’a giderek Zengî’nin hizmetine girdi. Zengi 534 (1139) yılında Ba’lebek’i ele geçirince Eyyub’u bu değerli sınır şehrine vali olarak atadı. Kardeşi Esedüddin Şîrkûh el-Mansur, Zengi’nin komutanlarına katıldı. Peki Selahaddin Eyyubi hangi yıllarda yaşadı?
SELAHADDİN EYYUBİ HANGİ YILLARDA YAŞADI?
İmâdüddin Zengî ölünce oğlu Nûreddin Mahmud Halep ve çevresine hakim oldu (541/1146), Şîrkûh ise onun en yakın komutanı oldu. Bu dönemde Necmeddin Eyyûb, Şam Atabeg’ine (Tuğteginoğulları) boyun eğmek zorunda kaldı. İki kardeş, Nûreddin’in Haçlılarla mücadelesinde ve Şam’ın ele geçirilmesinde önemli rol oynadı. Nûreddin, Şîrkûh’u ordu komutanı, Eyyub’u da Şam valisi olarak atadı. Böyle bir ortamda bir şehzade gibi büyüyen ve iyi bir eğitim alan Selahaddin, gençlik yıllarında Haçlılara karşı yapılan seferlere katılmış ve Şam tahtına yükselmiştir.
558 (1163) yılında iktidardan uzaklaştırılan Fatımi Veziri Şavar b. Mucîr’in yardım istemek için Şam’a gelmesi Nûreddin’in Mısır işlerine müdahale etmesinin önünü açtı. Bu arada Mısır’daki Fatımi Devleti kriz içindeydi. Fatımi halifeleri nüfuzlarını yitirdikçe ülke padişah unvanını alan vezirler tarafından yönetilmeye başlandı ve iktidar sık sık el değiştirdi. Bu nedenle hem Haçlıların hem de Nûreddin’in gözü Mısır’a dikilmişti. Mısır’ı ele geçiren taraf, karşı tarafa karşı stratejik bir avantaj elde edecekti. Amcası Şirkûh komutasında 559 (1164), 562 ve 564 (1169) yıllarında Mısır seferlerine katılan Selahaddin, usta bir komutan ve devlet adamı olarak öne çıktı. Daha önceki iki seferde Şaver’in sözünü tutmaması nedeniyle Şam’a dönmek zorunda kalan Şirkûh, 564 yılındaki üçüncü seferinde komutasındaki kuvvetlerle Kahire’ye girdi. bu arada öldürüldü. Şîrkûh’un ordusunun çoğunluğu Oğuzlardan oluşuyordu. Böylece Mısır’da Türk hakimiyeti dönemi başladı. Şîrkûh iki ay sonra ölünce Halife Âdıd, komutanların baskısıyla yeğeni Selâhaddin’i “el-Melikü’n-Nâsır” unvanıyla vezir olarak atadı (25 Cemâziyelâhir 564 / 26 Mart 1169). Nûreddin Mahmud Zengî’nin Mısır’daki ordusunun komutanı olan amcası Selahaddin Eyyubi, Fatımi halifesinin veziri olarak da bu iki önemli görevi üstlendi. Daha sonra Selahaddin Eyyubi, Nûreddin Mahmud Zengî’ye danışarak onun naibi olarak Mısır’ı ve Mısır’a bağlı yerleri bağımsız bir hükümdar olarak yönetmeye başladı.
Selahaddin Eyyubi Mısır’a hakim olunca kendisine ve Türklere direnen Fatımi çevreleri ve onları destekleyen Haçlılar ve Bizanslılarla mücadeleye başladı. Saray lordu Jawhar liderliğindeki Fatımi muhalifleri, Selahaddin’i iktidardan uzaklaştırmak için Haçlılarla temasa geçti. Bunu öğrenen Selahaddin, Cevher’i ortadan kaldırdı. Cevher’in öldürülmesinin ardından Fatımi destekçileri isyan etti (Ağustos 1169). Selahaddin bu isyanı kısa sürede bastırdı. Daha sonra Haçlılar ve Bizanslılar Dimyat’ı kuşatmalarına rağmen Selahaddin Eyyubi’ye karşı başarı elde edemediler. Mısır’a tamamen hakim olan Selahaddin, orduyu yeniden düzenledi. Sünni medreseler ve yeni müesseseler açtı. Fatımi bürokrasisini yavaş yavaş tasfiye etti. Nihayet Nûreddin Zengî’nin emri üzerine 567 (1171) yılında Fatımi halifeliğine son verdi.
566 (1170), 567 ve 568 (1173) yıllarında Selahaddin Eyyubi, Kudüs Haçlı Krallığı’na karşı seferlere çıktı. Eyle’yi (Elath, Ailat) ele geçirdi ve iki kez Kerak bölgesine gitti. 568 yılında ağabeyi Turan Şah’ın komutasında önce Nube’ye, ardından Hicaz ve Yemen’e seferler düzenledi. Nube seferi geçici bir işgaldi ancak Yemen ve Hicaz seferleri kalıcı sonuçlar verdi ve buralar devletin vilayeti haline geldi. Aynı yıl Şerefeddin Karakuş komutasında Berka’ya sefer yapıldı. Berka ve Trablus seferleri sonraki yıllarda da devam etti. Libya ve Tunus’un bir kısmı Selahaddin’e ilhak edildi. Libya’daki hakimiyet 609 (1212) yılında Şerefeddin Karakuş’un Veddan’da öldürülmesiyle sona erdi.
Nûreddin Mahmud Zengî ölünce (569/1174) yerine on bir yaşındaki oğlu el-Melikü’s-Sâlih İsmail geçti. Selâhaddin, el-Melikü’s-Sâlih’e sadık kalmış ve adına vaazlar okutup para bastırmıştır. El-Melikü’s-Sâlih, devleti yönetecek yaşta olmadığından, devlet işlerini yürütecek bir naip veya atabeg’e ihtiyaç vardı. Bu işe en uygun kişi olan Selahaddin’in Mısır’daki varlığından yararlanan Nûreddin’in komutanları, Haçlıların tehlikesine rağmen el-Melikü’s-Sâlih’in atabegliğini ele geçirmek için birbirleriyle savaşmaya başladılar. Nihayet Musul ve Halep’teki komutanların ittifakıyla Musul’dan Halep’e gelen Sadeddin Gümüştegin, el-Melikü’s-Sâlih’in atabeği oldu ve onu Şam’dan Halep’e götürdü. Sadeddin Gümüştegin ve yandaşlarından korkan Şemseddin b. Mukaddem’in komutasındaki komutanlar Selahaddin’i Şam’a davet etti. Bu arada Yukarı Mısır’daki Kenzüddevle isyanı ve Normanlar’ın İskenderiye’ye çıkarılmasıyla meşgul olan Selahaddin, isyanı bastırıp Norman donanmasını mağlup ettikten sonra Şam’a çıkma hazırlıkları yaptı. 13 Rebiülevvel 570 (12 Ekim 1174) tarihinde 700 süvari birliğiyle Kahire’den Şam’a doğru yola çıkan Selahaddin’in iki temel hedefi vardı: Nureddin’in kurduğu devletin parçalanmasını önlemek ve Kudüs’ü kurtarmak. ve Haçlıların elinde olan diğer topraklar. Selahaddin Eyyubi Şam’daki destekçileri tarafından coşkuyla karşılandı. Büşra ve Havran da ona katıldı. Daha sonra Ba’lebek, Humus ve Hama şehirlerinin kontrolünü ele geçirdi. Halep-Musul ittifakı, Haçlıların ve Haşhaşilerin (Suikastçıların) desteğiyle ona karşı direndi. Selahaddin Eyyubi 570 ve 571 (1176) yıllarında Musul-Halep kuvvetlerini mağlup ederek Halep çevresindeki bazı kaleleri ele geçirdi. Halep ve çevresindeki birçok önemli kaleyi, kendisiyle dost olması şartıyla el-Melikü’s-Sâlih İsmail’e bıraktı. Bu arada saltanatı Abbasi halifesi tarafından tanındı, Suriye ve Mısır’daki hakimiyeti onaylandı.
Ağustos 1176’da Halep-Musul güçleriyle anlaşmaya varan Selahaddin Eyyubi, Haşhaşilerin merkezi olan Masyâf (Mısyâb, Mısyâf) Kalesi’ni kuşattı ve topraklarını yağmaladı. Bu olaydan sonra Haşhaşiler onunla iyi geçinmeye söz verdiler ve Selahaddin Eyyubi ile Haşhaşiler arasında başka bir olay yaşanmadı. Haçlılarla da uğraşma fırsatı buldu. Bu arada Musul Atabeyi II. Seyfeddin Gazi öldü ve yerine kardeşi İzzeddin Mes’ûd b. Mevdud vefât etti (576/1180). Daha sonra Halep’te bulunan el-Melikü’s-Sâlih de vefat etti. 577 (1181) yılında yapılan anlaşmayla Selahaddin, Halep’i kalıcı hayat kuralıyla el-Melikü’s-Sâlih’e bıraktı. El-Melikü’s-Sâlih ölünce Halep, Selahaddin Eyyubi’nin idaresine girmek zorunda kaldı. Melik Salih’in ölümü sırasında Selahaddin’in Mısır’daki varlığından yararlanan Musul Atabeg İzzeddin Mes’ud, Halep’in idaresini ele geçirerek iki taraf arasındaki çatışmayı yeniden alevlendirdi ve Selahaddin’in Suriye’deki hakimiyeti tehdit edildi. Bunun üzerine Selahaddin Eyyubi, Haziran 1182’de Kahire’den Suriye’ye doğru yola çıktı. Halep yakınlarına gelince, Musul Atabeyi İzzeddin Mes’ûd ile ihtilafa düşen Harran hükümdarı Muzafferüddin Kökböri gelip onu Musul’a sefere teşvik etti. Selahaddin Fırat’ın doğusuna geçti; El Cezire bölgesinin Urfa, Harran, Rakka, Habur, Rasul’ayn, Dara ve Nusaybin gibi şehirlerini ele geçirdi. Musul’u kuşatsa da bir süre sonra şehrin tahkim edilmesi ve halifenin isteği üzerine kuşatmayı kaldırdı. Bu arada Musul’a bağlı önemli bir merkez olan Sincar’ı ele geçirdi ve kışı geçirmek üzere Harran’a çekildi. Bu sırada Musul halkı ve müttefikleri onunla savaşmak için Mardin yakınlarındaki Harzem’de toplandılar ancak müttefikler Selahaddin’in geldiğini öğrenince dağılmak zorunda kaldılar.
El-Cezîre bölgesine gelince Hısnıkeyfâ Artuklu Emiri Nûreddin Muhammed b. Karaarslan, Selahaddin’in yanına gelerek Amid’i (Diyarbekir) alıp kendisine vermesini istedi ve Selahaddin de kendisine bu sözü verdi. Harzem’e geldiğinde bu konuda Abbasi Halifesinin onayını aldı. Halifenin onayını aldıktan sonra hızla Amid üzerine yürüyüp şehri ele geçirdi ve Nûreddin Muhammed’e (579/1183) verdi. Daha sonra Halep’e taşındı. Halep’i kuşatarak Tell Halid ve Ayıntab’ı aldı. Kentin bundan sonraki sahibi II. İmâdüddin Zengî bir süre direndikten sonra onunla anlaşmaya karar verdi. Sincar, Habur, Nusaybin ve Serûc şehirleri karşılığında Halep’i Selahaddin’e bırakarak ona tabi olmayı kabul etti (17 Safer 579 / 11 Haziran 1183). Sultan, Halep’i ele geçirerek hem rakiplerini etkisiz hale getirdi hem de büyük bir stratejik avantaj elde ederek Kudüs’ün yolunu açtı. Bu nedenle Halep’in Selahaddin Eyyubi tarafından ele geçirilmesi Haçlıları alarma geçirdi. İbnü’l-Esir bu olayın önemine vurgu yaparken, Selahaddin Eyyubi bu şehri ele geçirdiğinde duyduğu sevinci başka hiçbir yerde yaşamadığını ifade etti. 579 (1183-84) yılını iç nizam ve Haçlılarla uğraşarak geçiren Selâhaddin, 581 (1185) yılındaki ikinci doğu seferinde Erbil ve Meyyâfârikin gibi önemli yerleri ilhak etti. Musul Atabeyleri (Zengiler) egemenliğini tanıdı.
Selahaddin Eyyubi, Ortadoğu’da devleti parçalanmaktan kurtarmaya ve İslam birliğini sağlamaya çalışırken bir yandan da Haçlılara karşı savaşmak zorunda kaldı. Bu dönemde Haçlılara karşı yaptığı ilk önemli sefer, 20 Cemâziyelevvel – 15 Cemâziyelâhir 573 (14 Kasım – 9 Aralık 1177) tarihleri arasında gerçekleştirdiği Gazze-Askalan seferi olmuştur. Mısır’dan yapılan bu sefer sırasında düşmanın direncinin düşük olduğunu gören padişah, hemen Ramla’ya doğru ilerledi. Bu arada Kral IV. Baudouin ve Renauld de Châtillon komutasındaki Kudüs Krallığı güçleri tarafından aniden saldırıya uğradı. Başta yeğeni el-Melikü’l-Muzaffer Takıyyüddin Ömer olmak üzere askerlerinin kahramanca savunması sayesinde savaşarak geri çekilmeyi başardı. Bu arada Haçlılar, Flandre Kontu Philippe d’Alsace komutasındaki Hama’yı kuşattı. Kuşatma Seyfeddin Ali b. Meştûb tarafından geri püskürtüldü. Selahaddin, Ramla yenilgisinin yaralarını iki ay gibi kısa bir sürede sararak Kahire’den Şam’a hareket etti. Harim’i kuşatan Haçlılar, onun gelişiyle geri çekildiler. Padişah Şam’a gelip şehirde naip olarak bıraktığı ağabeyi Turan Şah’ın eğlence ve eğlenceyle meşgul olduğunu görünce onu azletti. Bunun üzerine Turan Şah kendisinden Şemseddin b. Mukaddem’den elindeki Ba’lebek’i kendisine vermesini istedi. Bir süre Ba’lebek’ten vazgeçmeyen Selâhaddin, Şemseddin b. Mukaddem’le mücadele etti. Ba’lebek’ten memnun olmayan Turan Şah, sonunda İskenderiye’ye nakledildi ve kısa bir süre sonra orada öldü.
Ramla’daki başarılarından yararlanan Haçlılar, Şam yoluna bakan noktada Beytülahzân denilen yerde müstahkem bir kale inşa ettiler. Selahaddin bu kalenin yapımını engellemeye çalışmış ancak başarısız olmuştur. Kalenin inşaatı tamamlandığında Haçlılara baskın düzenleyen Şam’ın yeni valisi ve padişahın yeğeni Ferruhşah, Aynülcer mevkiinde Kudüs Kralı IV. Baudouin ve Onfroi de Toron komutasındaki bir Frenk birliğine rastladılar. Şiddetli savaşta Onfroi ağır yaralandı ve sonra öldü, kral zar zor canını kurtardı. Bu başarının ardından Selahaddin, Mısır’dan destek birlikleri alarak Beytülahzan Kalesi’ne baskın yapmaya karar verdi ve 8 Zilhicce 574 (17 Mayıs 1179) tarihinde Banyas yakınlarında kamp kurdu. Kıtlık nedeniyle zor durumda kalan Türkmenleri yanına çağırarak Ferruhşah’ın koruması altında düşman topraklarına baskın yapmaya gönderdi. Bu akınlardan birinde Ferruhşah, Merciuyûn’da Kral IV. Baudouin komutasındaki Haçlı şövalyelerinin saldırısına uğramalarına rağmen Selahaddin’in yardımlarına gelmesiyle Haçlılar ağır bir yenilgiye uğradı. Daha sonra padişah Beytülahzan Kalesi’ni kuşattı. 19 Rebiülevvel 575 (24 Ağustos 1179) tarihinde burayı ele geçirdi ve Haçlılar barış istedi.
Selahaddin Eyyubi’nin 578 (1182) ve 581 (1185) yıllarında Musul ve Halep seferleri sırasında Haçlılar Suriye topraklarına saldırdı. 1182 yılının sonlarında Kerak hükümdarı Renauld de Châtillon, Eyle Kalesi’ni ele geçirerek Kızıldeniz’e gemiler göndererek deniz ticaretini ve limanları tehlikeye attı. Mısır naibi olan Selâhaddin’in kardeşi el-Melikü’l-Âdil, Hüsameddin Lü’lü’ komutasındaki bir filoyu Kızıldeniz’e göndererek bu tehlikeyi ortadan kaldırdı. 1182’de Beyrut’u kuşatan Selahaddin, 1183’te Beysan’a sefere çıktı. 1183 ve 1184’te Kerek’i iki kez kuşattı. Haçlı ordusuyla meydan savaşı yapmaya çalıştı ama fırsat bulamadı.
581 (1185) yılında Musul ihtilafını çözerek ordusunu güçlendiren Selahaddin, 583 (1187) yılında aradığı fırsatı yakaladı. Bu arada Kudüs Hükümdarı IV. Baudouin öldü ve yerine küçük oğlu Trablus Kontu III Baudouin V geçti. Raimond naip oldu. Bir süre sonra Baudouin V’in annesi Guy de Lusignan ile evlendi ve Guy kral seçildi. Alexander III, Guy de Lusignan’ın kral olmasına kızmıştı. Raimond, Selahaddin’le ittifak kurmanın yollarını aramaya başladı. Bu sırada Kerek-Şevbek bölgesinin hükümdarı Renauld de Châtillon, anlaşmaya rağmen topraklarından geçen güçlü bir Müslüman kervanını yağmaladı, mallarına el koydu ve yolcularını esir aldı. Selahaddin malların ve esirlerin iadesini talep etti, ancak hem kral hem de Renaud reddetti. Bunun üzerine padişah, 583 (1187) yılında Kerak’a karşı büyük bir sefere çıkmaya karar verdi. Oğlu el-Melikü’l-Efdal’ı Şam’ın güneyinde Re’sülmâ denilen yerde askerlerin başına bıraktıktan sonra askerleriyle birlikte ilerleyerek Kerek topraklarını yağmaladı. Bu arada el-Melikü’l-Efdal, Muzafferüddin Kökböri komutasındaki seçkin bir birlik askerini çevreden baskına gönderdi. Bu birlik Frankların öncüsünü ağır bir yenilgiye uğrattı. Selahaddin bunu öğrendiğinde Tiberya Gölü’nün doğusundaki Aştera’ya döndü. Mısır’dan gelen askerler ile Maliku’l-Efdal’in yanında toplanan askerler birleşerek 12.000 süvari toplandı. Daha sonra Selahaddin, Hittin denilen yerde Haçlılarla yaptığı savaşta büyük bir zafer kazandı (24-25 Rebîülâhir 583 / 3-4 Temmuz 1187). Haçlı ordusu yok edildi ve bir kısmı esir alındı. Esirler arasında Kral Guy de Lusignan ve Renauld de Châtillon da vardı (bkz. HİTTİN SAVAŞI).
Selahaddin Haçlılarla anlaşma yaptıktan kısa bir süre sonra 27 Safar 589’da (4 Mart 1193) Şam’da öldü. Bu tarihte Mısır’da, Libya’da, Yemen’de, Filistin’de, Suriye’de, Malatya ve Ahlat’a kadar Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da, Hemedan’a kadar Kuzey Irak’ta onun adına hutbeler okunmuştur. Yerine büyük oğlu el-Melikü’l-Efdal Ali geçti. Selahaddin geniş bir alanı kapsayan siyasi birlik kurmuş büyük bir devlet adamıdır. Bu siyasi birlik Eyyubilerden sonra Memlüklerle devam etmiş ve 1517 yılında Kahire’nin Yavuz Sultan Selim tarafından ele geçirilmesiyle sona ermiştir. Selahaddin Eyyubi döneminde Türkler Mısır, Libya, Kuzey Sudan, Hicaz ve Yemen gibi yerlere hakim olmuş ve bu durum hakimiyeti yüzyıllar boyunca devam etti. Selahaddin Eyyubi güçlü bir ordu, iyi işleyen bir devlet teşkilatı kurmuş, Fatımi halifeliğini devirerek bölgedeki ideolojik parçalanmaya son vermiştir. İkinci büyük başarısı Kudüs’ün ve birçok yerin Haçlılardan kurtarılmasıydı. Kudüs’ün geri alınması onu İslam dünyasının en ünlü kahramanlarından biri haline getirdi.
İnşaat faaliyetleriyle yakından ilgilenen Selahaddin Eyyubi zamanında Filistin, Mısır, Hicaz ve Yemen’de çok sayıda medrese, tekke, cami, köprü, kale ve hamam inşa edildi. Bunlardan en önemlileri Kahire surları ve kalesi, Nil nehri üzerine yaptırdığı köprüler, Bahrü Yusuf adı verilen kanallar, Akka ve Kudüs surları, Amr b. Kahire’deki As Camii, Kubbet-üs-Sahra ve Mescid-i Aksa, Saîdüssuadâ (Salâhiyye) Hankah ve Salahî Hastanesi’nin onarımı. Bu dönemde İslam dünyasının her yerinden Eyyubi ülkesine akın eden ilim adamları ve öğrenciler pek çok ilmi eser yazmışlardır (detaylı bilgi için bkz. Şeşen, yeri). Faaliyetleri kendisinden sonra gelen devlet adamlarına örnek olmuş, Suriye ve Mısır İslam dünyasının değerli bilim merkezleri haline gelmiştir. Hicaz bölgesine, özellikle de Mekke ve Medine’ye önem veren Selâhaddin, “hâdimü’l-Haremeyn” unvanını kullanan ilk hükümdardır.
Dünya tarihinde hak ettiği üne kavuşan ve örnek bir padişah olarak gösterilen Selâhaddîn-i Eyyûbî, Türk-İslam tarihinin en tanınmış kahramanlarından biridir. Mehmed Akif Ersoy onu “Doğu’nun en sevilen padişahı”, Fransız tarihçi Champdor ise “İslam’ın en saf kahramanı” olarak tanımladı. Kaynakların ittifakla belirttiğine göre Selahaddin dindar, şefkatli, cömert, neşeli, vakur, iradeli, cesur ve heybetli bir insandı. Her konuda Nûreddin Mahmud Zengî’nin takipçisi olmuş, onun başlattığı çalışmaları tamamlamış, yeni bir devlet kurduğunu dahi iddia etmemiştir. Müslümanlar onun şahsında ideal bir padişah, Haçlılar ise gerçek bir İslam kahramanı görüyorlardı. Doğulu ve Batılı tarihçi ve yazarların eserlerinde övgüyle karşılandı. Saltanatı sırasında da aynı kişilerle çalışmış ve onlara değer vermiştir. Bunların başında veziri Kadı el-Fâzıl ve katibi İmadeddin el-İsfahani gelmektedir. Hiçbir emrine karşı çıkmadı ve danışmanlarının görüşlerine her zaman değer verdi. Danışmanlarından Usame b. Münkız onu Halifelik dönemini canlandıran bir kişi olarak anıyor.
Tarihçilere göre Selahaddin, zamanını ya ilim, cihat ya da devlet işleriyle geçirmiştir. Kur’an-ı Kerim’i ezberledi ve iyi bir eğitim aldı. Arapça, Türkçe, Farsça ve Kürtçe biliyordu. Amelde Şafii, imanda ise Eş’arî idi. Astrologlara inanmıyordu. Bahaeddin İbn Şeddad onun tarih bilgisinin kuvvetli, kültürünün geniş olduğunu, meclisindekilerin başkalarından duymadıklarını kendisinden duyduklarını söyler (en-Nevâdirü’s-sul?âniyye, s. 34). Selahaddin ne olursa olsun sözünü tutardı ve affetmeyi severdi. İbn Cübeyr onun şöyle dediğini aktarıyor: “Doğru şekilde cezalandırmaktansa, affederek hata yapmayı tercih ederim.” Emanet ettiği kişileri hiçbir zaman cezalandırmadı ve Haçlılar bu yönünü çok takdir ettiler. Onun adaleti özellikle İbn Şeddad ve İbn Cübeyr tarafından vurgulanmıştır. Oldukça cömert olduğu ve öldüğünde özel hazinesinden sadece 1 Mısır dinarı ve 36 veya 47 Nasiri dirheminin çıktığı kaydedilmektedir. İmadeddin el-İsfahani, Selahaddin’in savaşa gittiğinde kendi atını askerlere verip başkasından at istediğini, herkesin onun atına binerek onun iyiliğini beklediğini belirtir, III. Haçlı Seferi sırasında askerlere 12.000 at dağıttığını söylemektedir (el-Fatû’l-?ussî, s. 656). İbn Şeddad, herkes hakkında güzel sözler söylenmesini istediğini ve verdiği sözleri tuttuğunu belirtiyor.
