Film ve Dizilerdeki Süt Metaforunu Hiç Düşündünüz mü? Masumiyetin Sembolü Sütün Beyaz Perdedeki Anlamı
Sanatçılar, sinemalarda ve kitaplarda sembolizm sayesinde ele aldığı temaları çok kolay bir formda izleyici ya da okura güçlü bir biçimde hissettirebilirler. Verilmek istenen iletiler ya da karakterlerin kişilikleri, simgeleştirilen bu usul sayesinde daha da güçlü formda aktarılıyor. Sinemadaki renk, kitap, müzik üzere genel araçların yanı sıra kahve, ayna, sigara üzere daha spesifik eşyalar da sık kullanılan metaforlar ortasındadır.
Genelde çocukluğu temsil eden ‘süt’ de edebiyat ve sinemada da misal formda saflığın ve masumiyetin göstergesi olarak kullanılıyor. Gelin daima birlikte sinema ve dizilerde sütün nasıl kullanıldığına bir bakalım.
1) A Clockwork Orange (1971)
Anthony Burgess’in eserinden uyarlanan ve Stanley Kubrick tarafından beyaz perdeye aktarılan Otomatik Portakal filminde süt öne çıkan unsurlardan biridir.
Duvarda yazan ‘Moloko Vellocet’ ise Rusça süt ve uyuşturucu kelimelerinin birleşmesiyle oluşarak ‘psikoaktif unsur bulunan süt’ anlamına gelmektedir.
Rusça’da inek manasına gelen korova sözünden esinlenilen ‘Korova Milkbar’, çeşitli yasal ilaçlarla karıştırılmış sütlerin servis edilmesinde uzmanlaşmış bir bardır. Filmde, süt barı, parlak renkli saçları ve süt üretebilen göğüsleri olan çeşitli beyaz çıplak bayan heykelleriyle döşenmiştir. Bu da annelik kavramının farklı bir açıdan ele alınmış biçimidir. Duvarlar da burada servis edilen çeşitli içeceklerin isimleriyle doludur.
Alexander DeLarge ve üç arkadaşı vakitlerini bu barda oturup kendilerini saldırgan hale getiren sütleri içerek geçirirler.
Normalde masumiyeti söz eden süt, burada bu kümenin yaptığı şiddet, hırsızlık, tecavüz üzere tüm kötülüklerin sebebi olarak pozisyonlandırılmış durumda. Uyuşturucunun beyazlığının farklı bir imgeyle işlenmesi son derece zeki bir yaklaşım diyebiliriz. Kubrick’in bu tezatlığı hem yer hem kostümler olarak işlemesi ise epey çarpıcı.
Freudyen bir okuma yapılacak olursa, bireyin en temel muhtaçlığı olan sütün, insan vücudundaki bastırılmış fikirlerin, seks, şiddet üzere dürtüsel davranışların ortaya çıkmasında ve bu sürecin anne ile olan bağıyla alakalı formunda yorumlanması da mümkündür.
2) No Country for Old Men (2007)
Türkçeye İhtiyarlara Yer Yok ismiyle çevrilen sinemada, emekli bir şerifin ayak uyduramadığı yeni dünya sistemi sebebiyle yaşadığı içsel buhran anlatılmaktadır.
‘Bu dünyanın bir parçası olmaya çalışan’ Tom’un bir kurbanın konutuna gidip buzdolabından bir şişe süt alarak içmesi dikkat caziptir. Genelde anne kucağı, konut, yuva üzere rahatlık ve samimiyetin sembolü olan süt, bu sinemada zıt bir şeyi söz eder: Karakter muhtaçlık duyduğu aidiyet hissinden yoksun kaldığı için kendini bu biçimde ya geçmişine götürerek bu duyguyu hissetmek ister ya da onu büsbütün yok etmek.
Karakterimiz katil Anton Chigurh, diğerinin konutunda epeyce rahat bir biçimde takılır ve adeta onun yuvasını devralır.
Kurbanı Moss’un, Anton’dan kaçarken inançlı konfor alanına kavuşmak için sığındığı bir otelde süt içen kedi görülürken, Anton’un Moss’u tekrar bulduğunda yerdeki sütün devrildiği de göze çarpar.
3) Léon: The Professional (1994)
Sevginin Gücü ismiyle Türkçeye çevrilen sinema, isminin altında yatan sebebi karşılayan bir anlatıma sahiptir.
Bir suikastçı olan Leon, birçok insanı öldürebilen makus bir karakterdir. Fakat sinemada, Leon’un aynı zamanda minik bir kıza besleyebileceği sevgiye de sahip olduğu fikri işlenmiştir. İşte izleyiciye bu duyguyu geçiren şey süttür.
Bir katilin süt içmesi her ne kadar ironik gözükse de Leon, Mathilda’ya tıpkı bir baba üzere yaklaşır.
Mathilda burada gençliği ile masumiyeti simgelese de bir yandan da Leon’un kendi yaşayamadığı çocukluğu temsil eder. Çok şey bilen Mathilda, Leon’un içindeki müspet hisleri harekete geçirerek adeta onun tekrar doğmasına sebep olur.
İşte bu sinemada süt, çok olumlu bir fonksiyon için kullanılır. O denli ki Leon’un, suikast planının hemen ardından süt içmesi kendi içinde yaşadığı çıkmazı sembolize eder.
4) Suspicion (1941)
Francis Iles’in Before The Fact romanından uyarlanan ve Alfred Hitchcock tarafından yönetilen sinemada, ana karakter Johnnie Aysgarth, güçlü bir varis olan Lina’ya aşıkmış gibi görünerek parasına göz diker.
Filmde, Johnnie’nin Lina’yı öldürmek için birçok girişimde bulunduğu görülür. Süt ise bu planların en güçlü göstergesi olarak kullanılmıştır.
Johnnie sütü servis ederken, Wiener Blut’un hüzünlü bir versiyonu çalınır ve sahne hakikaten dramatikleşir.
Siyah beyaz bir sinemada sütün sahip olduğu manası vurgulayabilmek ismine, sütün içine bir ampul yerleştirilmiştir.
Böylece Johnnie tarafından üst kata taşınırken parlıyormuş üzere görünmesini sağlanmıştır. Bu da seyircinin sütün zehirlendiğine dair korkusunu daha da artıran bir uygulamadır.
Sütün bu sinemada yeniden masumiyet manasının tersine, zehirlemek ve mevte sebep olmak maksadıyla ironik bir halde kullanıldığı görülür.
5) Peeping Tom (1960)
Mark Lewis, arkadaşlarına sinema çektiğini söylese de aslında o bayanları öldürürken yüz sözlerini kameraya kaydeden bir seri katildir.
Ataerkil bir bakış açısının hakim olduğu sinemada, bu doğrultuda bayanlar Mark için sadece estetik bir nesne olarak vazife alır.
Filmdeki bayanlardan biri olan Helen, Tom’un aksine masum, iyi ve aşık bir kadındır. Süt de bu filmde Tom’un Helen’in masumiyetine ulaşmak için kullanıldığı bir araçtır.
6) Rebel Without a Cause (1955)
Nicholas Ray yönetmenliğinde çekilen filmde, baş karakter Jim Stark, ailesinin sürekli taşınması sebebiyle kendi hayatını kuramamış bir gencin hikâyesi anlatılır.
Jim’in yeni okulundaki gençlerin ortasına girebilmesi için korkak gözükmemesi gerekir. Nesil çatışmasının ve gençlik ile yetişkinlik ortasındaki sürecin işlendiği sinemada Jim’in süt içtiği sahne, aslında görünmeye çalıştığı kişiliğe ne kadar uzak olduğunu gösterir.
Gençler yaşadıkları baskılar neticesinde çocukluk ve heyecanlı duygularını dizginlemek zorunda kalarak bir yetişkin gibi davranmak durumunda kalırlar.
Onların bu ihtiyacı da filmde, Jim’in gece gizlice süt içmesi iletisi ile verilir.
Bu sahne bir yandan bir yere ilişkin olamamanın huzursuzluğu başka yandan ailesi ve arkadaşları tarafından hissettiği sevgi eksikliğini vurgular. Süt ile sağlamaya çalıştığı bu beslenme isteği adeta bir yol gösterici aradığının sözüdür.
7) Inglourious Basterds (2009)
Quentin Tarantino, bu sinemada alternatif bir tarih yazarak gerçekliklerle kurgusal karakterleri birleştirmiştir.
Perrier LaPadite, Albay’a şarap ikram ettiğinde o, şarap yerine bir bardak süt rica eder ve ailesine ve ineklere teşekkür eder. Burada sütün barındırdığı kalsiyum gibi maddenin kuvveti ile Albay’ın karakterinin güçlülüğü ile eşleştirilebilir. Bir yandan ise düzgünlüğün karar sürdüğü bu çiftlikte hakimiyeti de ele geçirerek tezat bir biçimde kullanıldığı da düşünülebilir.
Film eleştirmeni ve muharrir Hunter Stephenson, Landa’nın süt sevgisini masumiyet çağından kalma ve ilkel bir bağlantı olarak tanımlıyor. Sütü alkollü içeceklere tercih etmesi onu filmdeki diğer karakterlerden ayırıyor, bu da onun kötü davranışlara katılmadığını ve zihnini açık tuttuğunu gösteriyor diyebiliriz.
Shosanna, ailesi Nazilerce öldürülen genç bir kadındır ancak kendisini Paris’e atarak farklı bir kimlikle hayatta kalmayı başarmıştır.
Albay Landa ise bir yemekte Shosanna’yı denemek için ona bir tatlı olan strudel sunar. Bu o vakitler domuz yağıyla yapılırken, Albay onu üzerinde kaymak ve yanında süt ile ikram ettirir. Yahudulikte et ve süt eserleri yenmediği için Albay bu formda bir tuzak kurar. Burada süt, çok derin manasıyla kullanılmasa da bir araç olarak konumlandırılmıştır.
8) Mad Max: Fury Road (2015)
1979 üretimi Mad Max serisinin dördüncü filmi Fury Road‘ta kıyamet sonrası bir distopya anlatılmaktadır.
Petrol ve suyu tekelinde bulunduran güçler, kan, toprak ve anne sütünü de ipotek altına almak isterler. Kurtuluş ise bu üçlüyü özgürleştirmekten geçer.
Göğüslerinden süt sağılan birçok kadın burada Kyble’yi anımsatmaktadır. Süt, burada kaynakların tükendiği bir dünyada kıymetli bir kurtuluş aracı olarak görülür ve kutsallık atfedildiği söylenebilir.
Max, kanlı yüzünü de sütle yıkadığında ise bu beyaz içeceğe arınma rolü yüklenmiştir.
9) Süt (2008)
Semih Kaplanoğlu’nun Yusuf Üçlemesi serisinin ikinci sineması Süt; Yusuf’un doğduğu yerden ve annesinden ayrılışının kıssasıdır. Bir nevi sütten kesilerek ergenliğe geçişi ve yetişkin birey oluş seyahatidir.
Filmi bir bayanın ayaklarından bağlanıp aykırı çevrilerek ağzından yılan çıkardığı çarpıcı bir sahneyle başlamaktadır. Sütün kokusuna gelen yılan üzere Yusuf da Yumurta sinemasında köyüne geri dönmüştür. Burada süt, öze dönüş sembolü olarak yorumlanabilir.
Süt filminde üniversiteyi kazanamayan Yusuf annesi ile apartman sakinlerine ve pazarda süt eserleri satarak yaşar. Sütün birçok farklı çeşidinin yer alması bir nevi Yusuf’un kendi geçirdiği olgunluk süreçleriyle ilişkilendirilebilir.
10) There Will Be Blood (2007)
Upton Sinclair’ın Oil! isimli romanından uyarlanan sinemadaki milkshake sahnesi hayli ikonik!
Petrol baronu Daniel Plainview, sinemanın sonunda, Eli’yi öldürmeden çabucak evvel, “Milkshakeinizi içerim! İçiyorum!” repliği meşhur.
Bu kuşkusuz güç göstergesi için kullanılan bir metafor. Bu replik yalnızca pahalı topraklardan petrol tahliyesini değil, birebir vakitte zulmün birçok vakit uysallığı nasıl alt ettiğini göstermek için de kullanılmıştır.
11) The Boys
The Boys dizisinin baş makûs kahramanı Homelander’ın büyük bir sevgi eksikliği olduğu malum…
Homelander’ın annelik isteği en güçlü biçimde birinci dönemden, Stillwell’in onu emzirmeyi taklit ettiği, onu beşikte tutarken parmaklarını emdirdiği sahnede gösterilmişti.
Bir deney ortamında büyüyüp aile bağı kuramayan bu adamın Stillwell’e olan cinsellik ve annelik arayışı ortasındaki bu karışık ilişkisini Oidipus kompleksiyle okumak mümkün olsa da olmasa da çocukluğundaki sevi eksikliğinden kaynaklandığı ortada.
Üçüncü dönemde Homelander’ın bir ineği sağarken resmen orgazm yaşar üzere davranması ise bu süt bağımlılığın ve beraberinde getirdiği sıkıntıların en şok edici hali…
İçinde tüm dünyaya karşı beslediği makus hislerin ve nefretin şefkat ve sevgi yetersizliğinden geldiğini düşünürsek kendiyle yüzleştiği birden fazla vakit süte sığınması daha bir mana kazanıyor.
12) Westworld (2016 – 2022)
Süt, Westworld‘ün yinelenen bir temasıdır. Rebus ve Walter sık sık süt içip kurbanlarının bedenlerine dökerken görülüyor.
Süt ya da beyaz sıvı içeren sahnelerin birçoklarında sütün döküldüğü yahut sütün kana karıştığı görülmektedir.
Ayrıca dizi, sütü andıran öteki beyaz sıvılarla da birçok sahneye sahiptir.
Örneğin beyaz sıvı Host’ın yaratılmasında rol oynar.
Dolores Abernathy ve Rebus’un olduğu anlatılarda da sıkça görülür.
Dolores, Teddy yahut bir konuk tarafından alınabilecek bir kutu sütün sokağa düşürüldüğü görüldü.
Peki ya öteki ikonik karakterler?
Avrupa Yakası‘nın Burhan Altıntop’u, Poyral Karayel‘in Zafer’i ve Friends‘in Joey’si…
Bu karakterlerin süt ile olan alakasına dair tahlillerinizi yorumlarda bekliyoruz 🙂
